Linh hồn và tiền?

Adam Smith, một trong những nhà Kinh tế học nổi tiếng người Mỹ, được xem là ông tổ của Kinh tế học hiện đại đã cho rằng trong một nền kinh tế thị trường tự do, việc mỗi cá nhân thỏa mãn lợi ích cá nhân của mình sẽ giúp tạo ra “bàn tay vô hình” để điều tiết nền kinh tế. Nói một cách đơn giản, khi mỗi cá nhân làm điều mình thích và mình giỏi, thì lợi ích mà mọi người trao đổi trong một xã hội sẽ giúp cho nền kinh tế đi lên, đặc biệt khi chúng được trao đổi bởi một thứ công cụ gọi là tiền.

Nếu lật lại lịch sử cách đây gần 200 năm trước. Thế giới mà Adam Smith đang sống, với những người da trắng được coi là được giáo dục và có nhận thức đầy đủ, lại đang có một quy chuẩn ngầm về phân biệt chủng tộc, tôn giáo và giới tính. Họ xem những người da đen là một thứ gì đó “ghê tởm”. Vậy thì chúng ta nên suy xét lại, liệu “lợi ích cá nhân” đó có bao gồm tất cả mọi người ở mọi nơi? Còn nếu không, lý thuyết đó sẽ tạo ra những giả định ngầm vô tình chỉ nói về lợi ích của những người da trắng, hay nói trắng ra là những giả định sai trái gây ảnh hưởng rất nhiều đến quyền lợi, của cải và sự an toàn của con người. Bởi lẽ, nếu gạt tất cả những yếu tố khác sang một bên, thì lý thuyết này vẫn được sử dụng rộng rãi, đặc biệt tại các trường Đại học có khối ngành kinh tế. Và nếu gọi là thỏa mãn lợi ích cá nhân, thì thỏa mãn bao nhiêu là đủ, ai là người được thỏa mãn, yếu tố nào nằm trong sự thỏa mãn và tiền bạc nằm ở đâu trong mớ bòng bong đó?

Đó là góc nhìn mới mẻ mà mình nhận được khi đọc cuốn sách Linh hồn của tiền. Nó phá vỡ đi một số niềm tin của mình vào những góc nhìn về tiền bạc mình đã nghĩ từ trước đến nay và giúp mình tìm ra được sự liên kết giữa tâm hồn và tiền bạc để làm sao chúng hòa quyện được với nhau. Nó giải đáp cho những câu hỏi kiểu như Làm công việc đam mê nhưng không kiếm được nhiều tiền có nên không? Hay là tại sao có những người vẫn kiếm được rất nhiều tiền nhưng không hề thấy thỏa mãn, và né tránh rằng họ không hài lòng về công việc của họ hiện tại, nhưng rồi họ cũng không dám thay đổi? vậy tiền là công cụ hay chúng ta là công cụ của tiền? Liệu người giàu có nghèo về cảm xúc, cô độc hay thiếu những mối quan hệ nhân văn lành mạnh? Việc bạn sinh ra trong một gia đình thiếu thốn hay sung túc ảnh hưởng như thế nào đến góc nhìn của bạn về tiền? Nghèo thì có động lực kiếm tiền nhiều hơn chăng, giàu thì phế vật hay nghèo thì tư duy tiền bạc kém cỏi, còn giàu thì rất biết cách điều khiển dòng tiền? Ai đúng,ai sai?…

Quan trọng hơn, bài học mà mình nhận được, đó là một góc nhìn mới về một khía cạnh khác về thứ gọi là “linh hồn” của tiền. Khi mà chúng ta không chỉ dừng lại ở việc kiếm tiền và xem nó công cụ đơn thuần, mà sâu hơn ta gán cho nó một giá trị, để ta nhận thức rõ ràng về những đồng tiền ta nhận được hay là cho đi đều có một ý nghĩa của nó.